Een nieuw modelspoor, door Reinder

Voor een nieuw modelspoor project was ik op zoek naar een goede bouwmethode. Na enig onderzoek heb ik besloten om een baan in module vorm te bouwen. Dit heeft als grote voordeel dat hij makkelijk afgebroken kan worden mocht dit nodig zijn voor een verhuizing of wellicht een modelspoor tentoonstelling.

Het bepalen van de bouwmethode

Maar hoe gaat dat nou in zijn werk? Welke houtsoort gebruik je? Aan de hand van dit artikel neem ik je mee in mijn manier van het bouwen van een stevige maar lichte module baan.

Afmetingen en planning

Je kan een module in een vaste vorm van bijvoorbeeld 100cm bij 50cm maken maar dit is niet altijd de beste keus. Als je een bescheiden sporenplan hebt is het meestal wel mogelijk om op dit formaat modules een modelspoorbaan te maken. Als je net zoals ik een wat uitgebreider plan hebt dan is het beter om de modules aan te passen aan je baanplan. Het is het beste daarom te beginnen met het maken van een baanplan en dit zo precies mogelijk uit te werken. Dit kan op papier maar het is beter om dit te doen in een tekenprogramma zoals www.anyrail.com. Ik gebruik dit zelf al jaren en ben er zeer tevreden over. Je kan netjes alles uitwerken tot op de centimeter nauwkeurig zo weet je precies hoe je de modules moet maken.

Zoals je ziet is dit mijn uitgewerkte baanplan. Het is bij het bepalen van de modules van belang dat de wissels niet op de randen tussen de modules liggen. Zodra je tevreden bent met je baanplan dan kan je de modules bepalen. Zoals je in het baanplan ziet zijn er verschillende modules, hierbij zijn er zowel grote als kleine modules. Zodra je het formaat van elke module hebt bepaald is het tijd om het hout te bestellen.

Keuze van materialen

Ik heb hierbij gekozen voor TOSIZE.be. Je kan hier vele soorten hout op maat laten zagen tot op de millimeter nauwkeurig. Misschien is zelfs het aanbod een beetje overweldigend als je voor de eerste keer op de website komt. Maar voor modules gebruiken we eigenlijk altijd Multiplex. MDF zou ook kunnen maar dit is eigenlijk te zwaar en je moet een mondkapje dragen als je er zelf in gaat zagen. Ikzelf heb gekozen voor Populieren Multiplex, dit is een lichte maar stevige houtsoort. Je zult merken als je het zelf gebruikt wat een fijne houtsoort het is. Je wilt immers dat de modules licht zijn en niet dat je met 2 man een module moet tillen.

• 2 Lange zijkanten
• 2 kopse kanten
• Min 1 tussen stuk afhankelijk van de lengte van de Modules

De lange zijkanten hebben de lengte van de module en de andere stukken hebben de lengte van de diepte van je module min 2x de dikte van de zijkanten.

Voorbeeld:
Een module van 100x50cm heeft:

• 1x tafelblad van 200x50 9mm
• 2 lange zijkant 100x8 12mm
• 2 kopse kant 47.6x8 12mm
• 1 tussenstuk 47.6x8 12mm

Ik heb hierbij zoals ik het zelf maak het blad van 9mm dik Populieren Multiplex gedaan en het frame van de module van 12mm. Uiteraard kan je module ook een andere vorm hebben maar dit werkt hetzelfde. Je kan dan zelfs de zijkanten in een hoek laten zagen zodat een driehoekige modules netjes aansluit op elkaar.

Als goed is heb je dan een aantal lijstjes die elk een module voorstellen, Belangrijk is om hierbij alles een naam te geven. Als je alles nog eens nagekeken hebt kan je gaan bestellen. Op website kan je gemakkelijk zoeken op plaatmateriaal en dan kiezen voor Populieren Multiplex. Zorg bij het invoeren van de maten dat je alles netjes afwerkt per module. Dit geeft een net overzicht in het winkelmandje die alles netjes voor je op een rij zet. Vergeet bij het invoeren ook niet alles een naam te geven. Dit maakt het overzichtelijk in het winkelmandje en als je dan alles mooi verpakt thuis geleverd krijgt maakt dit het uitzoeken van alles een stuk makkelijker. Ze plakken er namelijk van die mooie stickers op waar jouw ingevulde gegevens op staan en zo weet je precies welke plank wat is. Dit is ook een groot voordeel van TOSIZE.be Alles wordt netjes verpakt binnen een paar dagen bij je thuis geleverd. Het enige wat we dan zelf nog moeten doen is alles netjes uitzoeken en in elkaar zetten. En als je alles netjes invult is dit zo gepiept.

Opbouw Modules

Zet alle modules netjes bij elkaar.

Wat hebben we nodig:

• Een accuboormachine (met volle accu)
• Winkelhaak
• Hoekklem (min 2)
• Werkbank (vloer kan uiteraard ook maar is onhandiger)
• Waterpas
• Houtboor 8mm
• Houtboor 6mm
• Houtboor 3/4mm (voor het voorboren)
• Goede platkop schroeven (liefst Torx met hout op hout verbinding waarbij bovenste stukje van de schroef glad is)
• Torx platkop schroeven van 30mm voor bevestiging van tafelblad
• M8 40mm bouten voor verbinding modules incl. moer/vleugelmoer
• M8 ringen (2 per bout)
• M6 40mm bouten voor bevestiging poten incl. moer/vleugelmoer
• M6 ringen (2 per bout)
• Koffie

Als je alles hebt gepakt is het tijd om aan de slag te gaan. Belangrijk is dat je rustig en systematisch de modules in elkaar zet. Ik begin hierbij met de 2 lange zijkanten en 1 kopse kant. Zet alle drie stukken strak vast met de hoekklemmen, ik gebruik zelf hierbij 4 stuks, 2 aan de bovenkant en 2 aan de onderkant zodat de planken mooi uitgelijnd zitten. Ben je er zeker van dat ze goed zitten kan je 4 gaten voorboren met het kleine boortje. Je hoeft niet voor te boren maar dit is wel aan te raden want dan heb je veel minder kans dat je hout splijt. Als je dezelfde schroeven gebruikt als ik, dan zal je zien dat de schroeven de boel netjes straktrekken. 

Als je 1 kant hebt gehad doe je de andere kant waarna je een mooie rechthoek hebt gekregen. Afhankelijk wat je op de module gaat doen kan je op dit punt ook gelijk het plankje in het midden vast zetten met 2 klemmen zoals je kan zien op de onderstaande foto.

Heb je een module waar veel wissels op komen, dan is het verstandig om dit nog niet te doen en pas als je alle wissels incl. motoren hebt geplaatst om dan het plankje te plaatsen. Anders is de kans groot dat die in de weg zit en moet je hem achteraf weer verplaatsen. Daarnaast is het handiger want je kan zo nodig extra gaten of een inkeping maken waar de draden door heen kunnen lopen. Nu heb je het eerste frame af en kan je door naar de volgende. Het is verleidelijk om gelijk het tafelblad te monteren maar dat is beter om dat als laatste te doen, zo kan je namelijk alles strak tegen elkaar krijgen.

Zo bouw je rustig door tot je al je modules hebt staan, Ik heb er zelf 13 in elkaar gezet en was hier 2 dagen mee bezig, neem de tijd hiervoor. Hoe strakker/rechter ze in elkaar zitten des te beter is het. Als je alles hebt opgemeten en juist hebt aangeleverd mag dit geen probleem vormen aangezien TOSIZE.be alles keurig op maat zaagt voor je. En zo eindig je met een set modules die de basis van je tafel gaan vormen.

De Poten

Je kan voor je modules kiezen voor houten poten van vurenhout en die opmaat zagen. Maar als je het mooi/licht wil houden dan kan je ze beter van populierenhout maken zoals ik. Kies hierbij wat voor jou de ideale hoogte is. Dit is voor iedereen weer verschillend, Ik heb mijn tafel best hoog gemaakt met 113 cm. Dit heb ik gedaan zodat ik mooi op ooghoogte zit als ik vanuit mijn stoel over de baan kijk. Zo zit je eigenlijk in de modelwereld en kijk je er niet op neer. Deze hoogte is inclusief de verstelbare meubelpoot van 8cm onder de poot zodat je de tafel mooi waterpas kan zetten. Dit is ook ontzettend handig als je met jou baan naar beurzen wilt gaan. Hierdoor kan alles netjes waterpas staan en zullen de wagons dus niet uit zichzelf gaan rijden. Wellicht is dat handig als je gaat heuvelen maar dit komt nou eenmaal zelden voor op een modelspoorbaan.

De poten bestaan uit 2 stroken hout waarbij aan de onderkant een klein plankje zit dat de onderkant vormt. Hier onder doe je dan een meubelpoot of andere verstelbare poot. Let bij het bij opmeten van je poten op dat het plankje aan de onderste kant de juiste afmetingen heeft. Hij zit aan de onderkant van de poot. Dus niet aan de binnenkant van de onderkant, dit is niet stevig genoeg. Het is beter als het gewicht op het plankje leunt en niet op de schroeven die het plankje op zijn plek houdt. Zodra je bestelling van TOSIZE.be weer mooi verpakt binnen gekomen is. Heb je een hele stapel kleine plankjes en nog meer lange planken. Sorteer alles even netjes in stapeltjes zodat je geordend en effectief je poten in elkaar kan zetten.
 
Wat heb ik gebruikt per poot:

• 2x plank voor de hoogte: 105x5cm           15mmdik
• 1x plankje voor de onderkant: 6,5x5cm     15mmdik

Kies voor je hout een goede dikte, te dun maakt de boel instabiel en te zwak voor je tafel. Let ook op dat het plankje aan de onderzijde precies past over de planken van de poot. Dus bijvoorbeeld 15mm voor de dikte van 1 plank en dan nog 5 cm erbij voor de breedte van de andere plank.

We gaan weer aan de gang met de hoekklemmen en zetten netjes de hoeken vast waarna we weer voorboren en dan weer vastschroeven. Je hoeft niet 20 schroeven te gebruiken per poot maar zorg er in ieder geval voor dat alles goed vast zit.

Daarna monteren we de onderkant waarbij we deze vastzetten met een aantal schroeven. Gebruik je dezelfde meubelpoot als ik dan plaats je hem een beetje in de hoek zodat 3 schroeven in de lange planken gaan. Voor het andere gat moet je opletten dat je de schroef niet door het plankje laat komen, anders haal je later misschien je voet eraan open. Dit doe je dan tot al je poten hebt gemaakt en je een hele stapel hebt klaarliggen.

Opbouw tafel

Nu je alles in elkaar hebt gezet behalve de tafelbladen is het tijd om op te bouwen. Als je bij je ontwerp ook hebt bedacht waar de poten moeten komen  kan je beginnen ze te plaatsen. Ga je de baan niet steeds afbreken dan kan je ervoor kiezen de boel vast te schroeven en dan geen bouten te gebruiken. Ik wil mijn baan zo flexibel mogelijk houden dus ik gebruik bouten. Let ook op waar je de bouten doet als er nog een module tegen aan komt. Je wilt er niet ineens achter komen dat de bouten in de weg zitten voor de aangrenzende module. Klem de poten vast met een lijmklem zodat deze goed op zijn plek zit. Let hierbij ook op dat hij niet boven de bovenkant van je frame uitkomt. Ben je tevreden over hoe die zit dan kan je voorboren met een kleine boor waarna je het gat kan boren met een 6mm boor. Voorboren heeft hier echt de voorkeur omdat je hiermee betere gaten krijgt dan dat je direct met een 6mm boor aan de gang gaat. Hoe mooier het gat is, des te beter zullen de poten vast zitten. Daarna kan de bout erin met aan beiden kanten een ringetje om je hout te beschermen! Dit doe je dan voor al je modules tot alle poten bevestigd zijn en je zoiets hebt als op de foto

De volgende stap is de modules aan elkaar verbinden. We gebruiken hiervoor de 8mm bouten. Hierbij heb ik zelf een vlindermoer gebruikt om hem vast te zetten. Deze maak je namelijk makkelijker los met de hand. Zorg dat de modules goed zijn uitgelijnd en de bovenkant mooi vlak is waarna je de bakken tijdelijk vastklemt met klemmen zodat je veilig kan boren. Boor hierbij 2 gaten van 8mm die wat meer naar de zijkanten zitten zoals je op de onderstaande foto kan zien. Vergeet ook hier niet om even voor te boren!

Daarna kan de bout met 2 ringetjes erin waarna je hem vast kan zetten. Dit doe je dan voor elke module totdat de modules 1 tafel geworden zijn. Is alles goed gelukt en is de bovenkant nog mooi gelijk dan gaan we verder met de volgende stap. Tussen elke module zullen kabels lopen en deze zullen netjes moeten weggewerkt worden onder de tafel. Hiervoor boren we in het midden van de overgang tussen de modules een groot gat. Ik gebruik hiervoor een gatenboor. Bedenk even goed hoe je de bedrading wilt hebben lopen en op basis daarvan boor je dan de gaten. Maak de gaten hierbij niet te klein want je zult altijd zien dat je dan te weinig ruimte hebt. Zeker als je gaat werken met stekkers tussen de modules is een ruim gat zeer aan te raden. Een extra volgeladen accu voor de boormachine is dan geen overbodige luxe aangezien dit veel stroom kost om zulke grote gaten te maken. Als je alles hebt gedaan dan ziet je tafel er ongeveer zo uit

Nu heb je op dit punt de keuze om extra geleiders te plaatsen die je helpen om de modules steeds goed uit te lijnen. Dan hoor ik je denken geleiders? Ja dit zijn een soort meubelpennen die je ook wel tegenkomt in opklapbare tafels. Ik heb zelf bij een bekende internetreus speciale pinnen gekocht voor de modelbouw die gemaakt zijn voor dit doel. Deze zijn van wat betere kwaliteit dan sommige die je online kan kopen. Wil je de allerbeste? Kijk dan eens bij DCCconcepts voor baseboard alignment

Zoals je op de foto kan zien zijn er zowel mannetjes als vrouwtjes. Let hierbij op dat je ze allemaal op dezelfde manier plaats zodat je de modules op een logische manier in elkaar kan zetten. Ik heb zelf 2 per kant van een module gebruikt. Dus aan 1 kant zitten 2 vrouwtjes en aan de andere kant 2 mannetjes.

Zodra je ze gaat plaatsen zorg dan dat de modules goed tegen elkaar zitten want zodra ze geplaats zijn kan je dat niet meer wijzigen. Klem de modules tegen elkaar met een lijmklem en boor dan weer voor waarna je de juiste boor gebruikt en je dus aan beide kanten van een module 2 gaten hebt. Als je mazzel hebt dan klemmen de pinnen(geleiders) direct in het gat. Het is hierbij het beste als je de randen van de pinnen eerst in smeert met een sterke contactlijm. Ik gebruik de contactlijm van Bison die je bij de bekende discounter goedkoop kunt kopen. Deze lijm droogt met een half uurtje en lijmt echt alles vast. Haal het direct na het plaatsen dus van je vingers want voor je het weet zitten die ook vastgeplakt. Als je de pinnen in de gaten duwt doe dit dan niet met te veel geweld, de kans is dan groot dat je ze beschadigd met het tikken van de hamer. Is alles goed gegaan dan zou het er ongeveer zo uit moeten zien zoals op de onderstaande foto’s. Zet nu even een bakje koffie want je moet de lijm voldoende tijd geven om te drogen. Het zou een half uur moeten zijn maar het is altijd beter wat langer te wachten dan dat je een aantal over moet doen.

Zoals je ziet heb ik de pinnen er ingezet met de rails al vast gelegd op de modules, Wees wat verstandiger als ik en plaats ze tijdens de bouw. Dat scheelt je een hoop werk. Je zult nu zien dat als je de modules aan elkaar zet dat de geleiders de modules mooi uitlijnen. Hier door heb je dus straks geen ontsporende treinen op de overgangen want niks is zo demotiverend als treinen die steeds ontsporen. Daarom blijft het zo belangrijk om gewoon de tijd te nemen om alles in elkaar te zetten. Als je in deze fase dingen te snel doet krijg je er later spijt van. Geniet van het hele bouwproces want dit is al een deel van deze veelzijdige hobby waarbij je vele vaardigheden zult leren. Meer dan in elke andere hobby!

Als je tevreden bent met het resultaat rest er enkel nog de tafelbladen te monteren. Leg ze eerst allemaal los neer en als ze dan mooi op elkaar aansluiten kan je ze gaan vastschroeven.  Gebruik hierbij voldoende schroeven zodat alles mooi vast zit op het frame. Als je hierbij platkopschroeven hebt gebruikt zul je een mooi vlak tafelblad hebben.

Hierna kan je eigenlijk alle kanten uit, je kan de hoogte in op de modules of omlaag zoals ik heb gedaan.

Belangrijk is dat als je zoals ik omlaaggaat dat je hier rekening mee houdt bij het ontwerp van de tafel. Alles kan achteraf maar dit kost vaak veel meer tijd en word lang niet zo mooi als dat je het van tevoren netjes opmaat laat zagen. Het kan dan voorkomen dat je vanwege het formaat van de module een extra bout tussen de modules plaatst zodat alles netjes op zijn plek blijft zitten.

Als je alles hebt gedaan is het tijd om eens te gaan zitten met een bakje koffie en te genieten van je eigen werk. Helemaal zelf gemaakt met een beetje hulp van TOSIZE.be

Nadat je genoten hebt van je welverdiende bakje koffie is het nu tijd om de rails te leggen en dan zou je zoiets kunnen krijgen als op de onderstaande foto’s. Ik heb hierbij gebruik gemaakt van 2mm kurk voor onder de rails om zo een spoorbedding te creëren en een beetje geluidsisolatie. Ook hierbij geldt weer, bouw rustig en netjes want als alles mooi ligt dan zullen je treinen ook mooi rijden. Neem geen genoegen met ach dat gaat wel goed daar, nee zorg dat het netjes ligt zonder knikken en je zult er nog vele jaren plezier van hebben en geen frustraties hebben van treinen die eruit lopen. Garandeert dit artikel dat je treinbaan soepel zal lopen? Nee, je zult altijd wel een wagon hebben die nukkig is of een rijtuig met een slecht draaistel waardoor ze eruit lopen. Maar als je nauwkeurig werkt met de stappen in dit artikel ben je wel verzekerd van een goede start en weet je dat het niet ligt aan je modules. Vergeet dan ook niet te genieten van je project en steeds even controleren of alles mooi vlak ligt/aansluit.

Nu rest alleen nog vele jaren bouwplezier aan je eigen wereld in het klein… ;